Kutsal kent Kudüs’ün nasıl inşa edildiğini kapak konusu yapan National Geographic Türkiye dergisi Aralık sayısında, Kudüs haritası hediye ediyor…
Kudüs’ün öyküsü daima politika ve inançla şekillendi. Çöl kıyısındaki bir pınarla sulanan ve doğal yapısı itibarıyla korunmaya elverişli olan bu kent, Kral Davud tarafından İÖ 1000 civarında ele geçirildiğinde Kenânlarla bağlantılı Yebusilerin vatanıydı. Kral Davud tek bir krallık altında birleştirdiği 12 İsrail kabilesi için tarafsız bir alan olan Kudüs’ü başkent yaptı.Davud Ve Süleyman
İÖ 1010-970 civarı
Kral Davud hakimiyeti. Ele geçirilen Yebusilerin yerleşim bölgesi Davud’un Kenti olur
970-931 civarı
Davud’un oğlu Kral Süleyman hakimiyeti. Kral Süleyman Birinci Tapınak’ı 960 civarında açar. Onun ölümünden sonra İsrail ve Yahuda ayrı krallıklara dönüşür ve Yahuda’nın başkenti Kudüs olur.
On Kayıp Kabile
720-701 civarı
Mülteciler İsrail’den güneye, Yahuda’nın içlerine doğru ilerledikçe Kudüs’ün nüfusu yaklaşık binden 15 bine fırlar. Yeni Asurlular kuzey krallığını fethetmiş ve krallığın on Yahudi kabilesini dağıtmıştır. İsrail’in On Kayıp Kabile efsanesi de bu olaydan kaynaklanır.
Babil Sürgünü Ve Pers İmparatorluğu
586
Nebukadnezar, Süleyman Tapınağı’nı yıkar ve Yahudileri Babil’e sürer.
538
Büyük Kiros artık Pers İmparatoru tebaası olan Yahudileri serbest bırakır; İkinci Tapınak’ın inşasına izin verir. Tapınak 516 civarında açılır.
Helenistik Dönem
332
Büyük İskender Kudüs’ü imparatorluğuna katar. Onun 323’teki ölümünden sonra komutanı I. Ptolemaios kenti kendi Mısır krallığına katar. İskender’in diğer halefleri, Suriyeli Selevkoslar, 198’den 167’ye dek kontrolü ele geçirir.
Makabi İsyanı
167-141
Yahudilerin Selevkoslara karşı isyanı. Yahuda Makabi 164’te Tapınak’ı yeniden kutsar (Hanuka olarak kutlanan bayram).
Yahuda’nın Bağımsız Yahudi Krallığı
141-63
Aile adı Makabi olan Hasmoniler kral ve rahip olarak hüküm sürer. 63’te Romalı komutan Pompeius, tahta kimin varis olacağı ile ilgili bir tartışmayı gidermek üzere davet edilir ama sonunda Yahuda’yı işgal eder.
Roma İmparatorluğu Ve Büyük Herod
40-4
Roma tarafından Yahuda bölgesini yönetmek üzere atanan Kral Herod hükümdarlığı. 37’de Herod Kudüs’ü Hasmonilerden alır. Restore ettiği İkinci Tapınak’ı İÖ 10 civarında hizmete açarak Tapınak Dağı’nı genişletir.
İÖ 4-İS 30 civarı
Nasıralı İsa’nın Yaşamı
Yahudi Diasporası
İS 70
Bir Yahudi ayaklanmasını bastıran Romalı birlikler, Tapınak ve kenti yıkar; Yahudilerin çoğu
sürgün edilir. 135 Hadrianus, İkinci Yahudi Ayaklanması’nı bastırır. Yahudilerin Kudüs’e girişini yasaklar, kenti yeniden inşa ederek, Aelia Capitolina adını verir. Yahuda “Syria-Palaestina” adı altında Roma vilayeti olur.
Bizans
313
Roma İmparatoru Konstantinus, Hristiyanlığı benimser. Zaten Hıristiyan hacıları çekmeye başlamış olan Kudüs, 300 yıl boyunca Bizans’ın (Doğu Roma İmparatorluğu) bir parçası olur. 335
İsa’nın çarmıha gerilişi, defni ve dirilişinin geleneksel yönünü simgeleyen Kutsal Kabir Kilisesi açılır.
Müslüman Fethi
638
Halife Ömer, fazla direnişle karşılaşmadan Kudüs’ü Bizanslı yöneticilerden alır; Yahudilerin ve Hristiyanların kentte yaşamasına izin verilir.
691
Kubbet-ül Sahra açılır, bunu 715’te Mescid-i Aksa’nın açılışı izler.
Haçlılar
1099
Papa II. Urbanus tarafından bir araya getirilen Avrupalı Haçlılar, nüfusun büyük bölümünü öldürerek kenti ele geçirir. Kubbet-ül Sahra kiliseye dönüştürülür; Mescid-i Aksa, Templar Şövalyeleri’nin karargâhı haline gelir.
Salaheddin Eyyubi
1187
Salaheddin Eyyubi tarafından yeniden Müslüman hakimiyeti sağlanır. S. Eyyubi, hem Hristiyanlar hem de Yahudilerin kentte yaşamasına izin verir.
1229
Haçlılara on yıllık hüküm süresi tanınır. Müslüman hanedanlar izleyen on yıllarda kent hakimiyeti üzerine savaşır.
Memlûkler
1260
Moğol istilacıları yenilgiye uğratan Mısırlı Müslüman hanedanı Memlûkler, kenti, bugün hâlâ ayakta duran binalarla yeniden inşa eder.
Osmanlı İmparatorluğu
1516
Filistin ve Kudüs, 400 yıl boyunca, Osmanlı İmparatorluğu’nun parçası haline gelir.
1537-1541
Kanuni Sultan Süleyman, kent duvar ve kapılarını yeniden inşa eder, Kubbet-ül Sahra ile Harem-i Şerif’i yenileştirir.
Filistin Ve İsrail
1917
I. Dünya Savaşı’nda Britanya’nın öncülük ettiği birlikler Kudüs’ü Osmanlılardan alır. Milletler Cemiyeti 1922’de Filistin’i Büyük Britanya mandasına verir.
1947
Bir BM kararı, Filistin’de Yahudi ve Arap devleti kurulmasını, ve Kudüs’ün BM yönetimi altında tarafsız bir bölge olmasını teklif eder.
1948
İsrail bağımsızlığını ilân eder; Arap kuvvetleri saldırıya geçer. 1949 ateşkesi sonucunda
Batı Kudüs İsrail’e, Eski Kent ise Ürdün’e verilir.
1967
İsrailliler Altı Gün Savaşı’nda Eski Kent’i ele geçirir.
Kaynak: NTVMSNBC