Ülkede barınma sorunu artıyor. İktidarın izlediği politikalar çözüm üretmek yerine günü kurtarmaya yönelik. Hollanda’dan Almanya’ya birçok ülkede ise kira krizi için detaylı ve kalıcı çözümler için düğmeye basılıyor.
Ekonomik krizin etkisiyle artan kira ücretleri ülkedeki başlıca sorunlardan biri haline geldi. Her gün kiracı ile ev sahibi arasında yaşanan tartışmalar Türkiye gündemine otururken iktidar tarafından yapılan kira düzenlemeleri yetersiz kalıyor. Kira zammına getirilen yüzde 25’lik sınırlama birçok yerde uygulanmadığı gibi kapsayıcı olmayan düzenlemeler ev sahiplerini de yüksek enflasyon altında eziyor. Dün yürürlüğe giren “Arabuluculuk sistemi” ise anlaşmazlıkların mahkemeye gitmeden arabulucular ile çözülmesi için çözüm arayışı içerisinde olacak. Ancak uzmanlar “Arabuluculuk sistemi”nin de yaşanan sorunlara çözüm olmayacağını belirtiyor. Dünya’da da yüksek enflasyon nedeniyle birçok ülkede kira artışı yaşanıyor. Ülkeden ülkeye değişiklik gösterse de sorunlar için yürürlüğe giren uygulamalar detaylı olduğu kadar problemi çözmeye odaklı. Kimi ülkelerde kira yasası ve uygulamalarından birçok örnek mevcut.
ABD
Kira yasalarının en karmaşık olduğu ülkelerin başında ABD geliyor. Bunun en büyük nedeni kira yasalarının eyaletler ve şehirlere göre değişiklik göstermesi. Ülkenin en kalabalık eyaletlerinden New York’ta Rent Stabilization Program (Kira Düzenleme Programı) en önemli düzenlemelerden biri. Bu program altında kiralar, yıllık olarak belirlenen yüzdelik artışlarla sınırlanıyor ve kiracılar için belirli haklar sağlıyor. Aynı zamanda ev sahibi veya kiracıların cinsiyet, ırk, din, cinsel yönelim gibi edenlerle ayrımcılığa uğramamasını sağlayan adil konut yasaları yer alıyor.
FRANSA
Ülkedeki en önemli uygulamalardan biri Trêve Hivernale (Kış Arası). İlk olarak 1956 yılında yürürlüğe giren uygulama 1 Kasım – 31 Mart tarihleri arasında ‘kış arası’ denilen dönemde ev sahiplerinin kiracılarını evden çıkarmasının yasak olduğunu belirtiyor. Ayrıca 1 Ocak’ta yürürlüğe giren yeni yasaya göre bir konaklama yeri enerji performansı teşhisi (DPE) tarafından F veya G olarak etiketlenmişse bu konuklama yerinin sahiplerinin kira artışına gidemiyor. 2015’te yürürlüğe giren “Loi Macron” yasası ise ticari kiralar ile ilgili yeni düzenlemeler içeriyor.
DANİMARKA
Danimarka’da da İkinci Dünya Savaşından beri kira kontrolleri uygulanıyor. Danimarka’da her belediye bünyesinde, daire özelliklerine göre uygulanacak azami kira bedelini belirlemekle görevli bir kira kontrolü bürosu var. Bu bürolar tarafından belirlenen kira bedelleri genellikle taşınmazın pazar değerini yansıtmıyor. Ayrıca ev sahipleri kiracılardan sadece bir depozito talep edebilirken birden fazla depozito talebi suç olarak kabul ediliyor.
İNGİLTERE
İngiltere’de “Housing Act” olarak bilinen kira yasalarının içeriği farklı yasaların altında toplanıyor. Housing Act 1988, özel sektördeki konut kiralama işlemlerini düzenliyor. Özel sektördeki kiralamalarda kullanılan “Assured Shorthold Tenancy” (AST) kira sözleşmelerini tanımlıyor ve kiracıların ve ev sahiplerinin haklarını belirliyor. Housing Act 2004, konutların fiziksel durumunu ve güvenliğini iyileştirmeye yönelik düzenlemeleri içerirken Housing and Planning Act 2016, kiracıların ev sahipleri tarafından tahliye edilmesi sürecini ve ev sahibinin tahliye nedenlerini düzenliyor. Homelessness Reduction Act 2017 de evsizliği azaltmayı amaçlıyor.
ALMANYA
Almanya’da “Mietrecht” isimli kira hukuku, kiracıların haklarını geniş çapta korumaya odaklı. Ev sahibine tek taraflı kirayı artırma hakkını sınırlayan bu yasanın yanı sıra “Bürgerliches Gesetzbuch” adlı medeni kanunda, kiracı ve ev sahibi hakları ve yükümlülükleri ayrıntılı olarak düzenliyor. Emlak piyasasını düzenlemeyi amaçlayan mevcut kurallar, kira artışlarını üç yıl içinde yüzde 15-20 arasında sınırlıyor.
GÜNEY AFRİKA
Güney Afrika’da “Rental Housing Act” 1999 yılında kabul edilen ve kiracıların ve ev sahiplerinin haklarını ve sorumluluklarını düzenleyen önemli bir yasa. Yasaya uymayan kiracılar veya ev sahipleri hakkında yaptırımlar öngörülürken kiracılar veya ev sahipleri, sözleşmelerini ihlal etmeleri durumunda hukuki sorumluluk altına girebiliyor.
İTALYA
İtalya’da “Codice Civile” adıyla yürürlüğe giren medeni kanun, kiracı haklarını düzenliyor. Bu kapsamda kamu otoriteleri kiraların kontrolü amacı ile sık sık kira mevzuatına müdahalede bulunabiliyor. Bu müdahaleler bazen kira bedellerinin dondurulması, bazen tüm güncel kiraların süresinin belirli süre uzatılması, bazen de kiraya konu taşınmazların tahliyesini öngören yargı kararının uygulamasının hükümet tarafından çıkarılan kanun hükmünde kararname ile durdurulması şeklinde gerçekleşebiliyor.
HOLLANDA
Artan konut kiralarına karşı kiracıları daha iyi korumak için fiyat sınırlaması getirmeyi planlıyor. Tasarıya göre, sosyal konutlarda olduğu gibi serbest piyasadaki kiralık evler için de puanlama sistemi getirilecek. Binanın yaşı, oda ve banyo sayısı, büyüklüğü gibi bütün özelliklerine puan verilecek. 187 puana kadar olan ve orta sınıf bir ailenin ihtiyacına göre düzenlenmiş evlere fiyat sınırlaması uygulanacak. Ev sahiplerinin, kira sınırlaması düzenlemesine uyup uymadığı belediyeler tarafından denetlenecek. Düzenlemeye rağmen fahiş kira bedellerinde ısrar eden ev sahiplerine ağır para cezası uygulanacak. Hollanda hükümeti, yarı resmi kooperatiflere ait olan sosyal konutlarda kira fiyatlarını 800 avro ile sınırlamıştı. Ülkedeki kira yasaları medeni hukuku ve sivil hukuku Burgerlijk Wetboek (BW) isimli yasa içerisinde yer alıyor.
MALTA
Malta’da Konut Yasası, otoritelere kiracı ile ev sahibi arasındaki ilişkilere müdahale etme hakkı tanıyor. Konut Yasası’nın 3’üncü maddesi kapsamında otoriteler kamu yararı yönünden gerekli gördükleri durumlarda, belli kişilere oturma olanağı tanımak amacıyla ev sahiplerine resmi emir verebiliyor. Bu kapsamda kiraya konu taşınmazların kullanımının Sosyal Konutlar Direktörlüğü tarafından verilen emirle taşınmaz statüsünden alınarak belli bir kira bedeli karşılığında kiracılara geçirilebiliyor.
İSPANYA
Ley de Arrendamientos Urbanos (Kentsel Kiralama Yasası) kira sözleşmelerini, kira artışlarını ve tahliye prosedürlerini düzenliyor. İlk olarak 1994 yılında yürürlüğe giren yasa zaman zaman revize edilirken son olarak ülkede ilk defa kira artışına sınırlama getiren bir yasa yürürlüğe girdi. Yasaya göre kira artışları 2023’te yüzde 2, 2024’te yüzde 3 ile sınırlandırılacak ve iki yıldan fazla boş kalan evlerin emlak vergileri yüzde 150’ye varan oranla artırılacak.
Kaynak: Birgün
Planlama bu ülkede en son hatırlanan bir olgusur. Eskiden bölge ve ülke planları vardı. Beş yıllık planlar vardı. Şimdi hepsi, ben yaptım oldu-olmadıya döndü.