Seyfi Arkan - MİMDAP
Ana Sayfa Bağlantılar Biz Kimiz İletişim Mimar İş İlanları
ANA SAYFA
Seyfi Arkan
Share 7 Mart 2017

Asıl ismi Seyfi Nasih olan Abdurrahman Seyfettin Arkan 1904, İstanbul doğumludur.

 

1930’lu yıllarda Cumhurbaşkanı Atatürk ile yakınlık kurmuş, sonra da ‘Atatürk’ün mimarı’ olarak tanınmıştır. Florya Deniz Köşkü, Genel Sekreterlik, Yaverlik ve Başbakanlık Köşkleri gibi yapıların mimarıdır. Türkiye’nin öncü sosyal konut örneği olan Zonguldak Üzülmez ve Kozlu-Kılıç işçi sitelerini ve pek çok kent ve kasaba için yerleşim planları hazırlamıştır. Tüm meslek yaşamında modernist bir çizgide tasarımlar yapmıştır.

 

 

 

 

Ailesi ve Eğitimi
1904 yılında Üsküdar’da doğdu. Ünlü matematikçiler yetiştirmiş Gelenbevi ailesine mensuptu. Ancak Atatürk’ün isteğiyle sonradan “Arkan” soyadını almıştır. Galatasaray Lisesi’ini bitirdikten sonra Sanayi Nefise Mektebi’ne (Bugünkü Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi) kaydoldu ve mimarlık bölümünde öğrenim gördü. Akademide o yıllarda ders veren iki hocadan birisi Vedat Tek, diğeri Guilio Mongeri idi. Seyfi Nasih, milli mimari akımın temsilcilerinden birisi olan Prof. Vedat Tek’in atölyesine katıldı ve 1927’de birincilikle bitirdi. Akademinin son yıllarında İnşaat İdare-i Fenniyesi’nde çalıştı.

 

 

 

 

Almanya yılları
Arkan ile aynı yıllarda Akademi’de mimarlık eğitimi alan diğer bazı öğrenciler, Türkiye’de modern mimarlığın gelişmesine öncülük edecek olan Zeki Sayar, Şevki Balmumcu, Burhan Arif ve Sedad Hakkı Eldem idi. Bu mimarların hepsi akademiyi bitirdikten sonra yurtdışında eğitimlerine devam etmişlerdi. Seyfettin Nasih de akademiden mezun olduktan sonra Milli Eğitim Bakanlığı’nın birinciler arasında açtığı Çanakkale Şehitleri Abidesi Yarışması’nı kazanarak ihtisas için Almanya’ya gönderildi. Bir süre Fransa’da kaldıktan sonra Berlin’e geçti; Charlottenburg Technical University ve Berlin Yüksek Teknik Okulu Mimarlık bölümüne devam etti. Bu okulda ünlü dışavurumcu mimar Ord. Prof. Hans Poelzig’in öğrencisi oldu ve onun özel atölyesinde de çalışma şansını elde etti. Yurtdışında geçirdiği bu dönem, kendi mimarlık tarzını oluşturması açısından meslek hayatında çok önemlidir.
Yurda Dönüş
1928-1932 yılları arasında Berlin’de yaşayan Arkan, 1933 yılında yurda döndü ve Güzel Sanatlar Akademisi’nin Şehircilik bölümüne öğretim üyesi olarak atandı. Bu görevini ömür boyu sürdürdü, bir yandan da bağımsız olarak çalışıyor yarışmalara katılıyordu. Yurda döndüğü 1933 yılında Suadiye’de İhsan Sami Garan Villası’nı tasarladı ve aynı yıl Mısır Krallığı hanedanından Prenses Nermin Hanım ile evlendi.
Atatürk’ün Mimarı
1933-1934 yıllarında açılan Çankaya Hariciye Köşkü Yarışması’nda birinciliği Seyfi Arkan’ın projesi aldı. Bu yapı, sadece bir devlet adamının özel konutu değil, aynı zamanda resmi davetlerin verildiği bir mekândı ve yabancı diplomatlara ülkenin yeni imajını, batılılaşma arzusunu göstermek gibi bir misyonu vardı. Seyfi Arkan’ın tasarımı bu misyona çok uygundu böylece yapı, o yıllarda cumhuriyetin konut ikonu oldu, devletin resmi propoganda dergisi La Turquie Kemalist gibi yayımlarda fotoğrafları bolca kullanıldı. Binanın tüm mobilyalarını seçme ve bahçe tasarımı konusuyla ilgilenmeyi Seyfi Arkan üstlenmişti.

 

 

Seyfi Arkan’ın Atatürk için yaptığı ikinci yapı, Makbule Atadan Köşkü (Camlı Köşk) olmuştu. Atatürk’ün kızkardeşi Makbule Hanım için yaptırdığı bu köşk, Atatürk’ün vasiyeti gereği Makbule Hanım’ın ölümünden sonra Misafir ve Başvekil Köşkü olarak düzenlenecekti. Arkan, bu binanın da mobilyalarına varana kadar her türlü tasarımını üstlendi. Bu binanın misyonu da uygar Türk kadınının yaşam mekânına örnek teşkil etmek oldu. Yerel ve yabancı dergilerde köşkün fotoğraflarına sıklıkla yer verildi.
Arkan’ın Atatürk için tasarladığı üçüncü yapı olan Florya Deniz Köşkü, Atatürk’ün yaz aylarında İstanbul’a geldiğinde kalacağı ve denize girmek için Florya’daki halk plajından yararlanabileceği bir yazlık evdi. 1935’te sınırlı sayıda mimarın katılım için davet edildiği bir yarışma açıldı. Bu yarışmaya davet edilenlerden birisi olan Arkan; denizde, kıyıdan 70m.ileride kazıklar üzerinde duran, iskele yolu ile kıyıya bağlanan bir ev planlayarak yarışmayı kazandı. Cumhurbaşkanının tatilini halkın gözü-önünde onlarla iç içe geçirme, halk plajına gelenler birlikte yüzme, kürek çekme gibi arzularını çok iyi anlamış ve bunu gerçekleştirebileceği bir yapı tasarlamıştı. Florya’nın havası ve suyunun cumhurbaşkanının kötüleşen sağlığına faydalı olduğunu doktorlardan öğrenince çok yoğun bir çalışma sonucu inşaatı 43 günde tamamladı, 14 Ağustos 1935 günü hizmete açıldı.
Florya Deniz Köşkü için açılan yarışmayı da kazanınca Atatürk’ün isteği üzerine diğer cumhurbaşkanlığı yapılarını da projelendirme görevi Arkan’a verildi. Bu görevi sırasında yaptığı Florya Genel Sekreterlik (1935-36), Ankara’da Yaverlik ve Başbakanlık Köşkleri (1935-36) Cumhuriyet dönemi Türk mimarisinin modern anlamda ilk örnekleri sayılır. Bu çalışmaları nedeniyle ‘Atatürk’ün mimarı’ olarak tanınmıştır.

 

 

Hariciye Köşkü 1934-35

 

 

 

                                                       Hariciye Köşkü Planı

 

 

                        Hariciye Köşkü yapımından

 

 

Diğer Bazı Eserleri

 

 

Yalın ve gösterişsiz yapılar tasarlayan mimarın diğer projeleri arasında şunlar vardır: Üçler ya da Galip Fesçi Apartmanı (1934-35, Ayaspaşa, İstanbul), Kozlu ve Üzülmez işçi mahalleleri ve sosyal tesisleri (1934-36, Zonguldak), Belediye Bankası Genel Müdürlüğü (1935-37, Ankara, bugünkü adıyla İller Binası), Tahran Büyükelçiliği (1935), Çemberlitaş Palas (1937, İstanbul), İzmir Fuarı Sümerbank Pavyonları (1937-1944), İstanbul’da elektrik santralleri ve transfarmatör binaları (1943-47), Türk Ticaret ve Osmanlı bankalarının birçok şubesi (1949-55)

 

 

İniş Dönemi

 

 

En verimli dönemini 1930’lu yıllarda yaşayan Arkan’ın hayatında 1940’lı yıllarda kişisel ve meslek hayatında sorunlar baş gösterdi. Eşinden ayrıldı, Türk mimari dünyasında modernist üslubun inişe geçmesinden sonra Atatürk dönemindeki iş olanaklarını kaybetti, kendisine sipariş edilen THY Genel Müdürlük binası ve Tozkoparan Terminal binası gibi itibarlı projelerin de iptal edilmesiyle, kariyerinde hızlı bir düşüşe geçti.

 

 

1940-56 yılları arasında da yoğun mimari üretim yapmasına rağmen bu dönemde yaptığı eserlere mimarlık tarihinde fazla değinilmemiştir. Bu yapıların varlığını Arkan’ın yayımladığı bir kitapçıktan öğrenmek mümkündür çünkü Arkan, Türk mimarlığında ilk kez kendi reklamını yapmak üzere küçük bir kitapçık yayımlayan kişidir. “1933-56: Seyfi Arkan ve Eserleri” adlı kitapçığın 1956’da yayımlandığı sanılıyor.

 

 

Mimar Seyfi Arkan 15 Temmuz 1966 tarihinde sağlık problemleri nedeniyle kaldırıldığı hastanede kalp krizi geçirerek hayatını kaybetmiştir.

 

 

 

FLORYA DENİZ KÖŞKÜ
Atatürk bu alanda bir deniz köşkü yaptırılmasını istedi ve bunun üzerine İstanbul Belediyesi tarafından bir mimari proje yarışması düzenlendi. 1934’te sonuca ulaşan yarışmayı Seyfi Arkan kazandı.

 

 

 

Arkan’ın sıra dışı tasarımı Türkiye’deki modern mimarlığın en önemli örneklerinden birini teşkil etmesinin yanı sıra yeni mimari dilin Atatürk yönetimindeki yeni Türkiye Cumhuriyeti’nin sosyo-kültürel modernleştirme idealleriyle ilişkilendiği dönemin sembollerinden biri oldu. Dinlenme mekanı olarak tasarlanan yapı grubu, Atatürk Deniz Köşkü, Genel Sekreterlik ve Yaverlik Binaları ile günümüze ulaşamayan Beyaz, Mavi ve Kırmızı köşklerden oluşuyordu.

 

 

 

 

Bauhaus tarzındaki tek katlı ahşap yapı, deniz tabanına çakılan çelik konstrüksiyonlu ayaklar üzerinde yerleştirildi ve kıyıya 90 metre uzunluğunda eğimi az bir rampa-köprüyle bağlandı. Sade cephe düzenlemesinin öne çıktığı tek katlı yapının kuzey giriş cephesinde yer alan kule biçimsel olarak çağdaş mimarlık akımının ifadesi olan geometri ve estetiğe sahip olduğu için daha da özgün. Özel olarak tasarlanmış malzeme ve bağlantı parçaları ile yapımı toplam 48 günde bitti.

 

 

L biçimli plan şeması, yaşam ve servis alanlarının birbirinden işlevsel olarak ayrılışını yansıtıyor. Planlama sırasında kıyıya dik olan kanatta servisler, personel odaları, banyo ve tuvaletler, doğu kanadında bulunan koridorda ise Atatürk’ün çalışma odası, yatak odası, banyosu ve kabul salonu yer alıyor. İhtiyaç programı Atatürk’ün yaşamının son yıllarında gereksinim duyduğu özel bakım göz önünde bulundurularak oluşturuldu.

 

 

İç mekan tefrişlerinde ceviz ve kuşgözü karışımı kaplama kütüphane, Art Deco tarzında müzik seti, kantar işlevli koltuk türü mobilyalar ve aydınlatma armatürleri mevcut.

 

 

 Seyfi Arkan, tasarımlarını yaptıkları binaların mobilyalarını da dizayn ederdi. Florya Köşk mobilyalarından bazıları…

 

Florya Halk Plajı’nın hemen yanında konumlanışı, binanın yeni yaygınlaşan denize girme eylemini vurgulamasına neden olurken, Atatürk’ün de halka yakın kalmasını sağladı.

 

 

 

 

14 Ağustos 1935 günü kullanıma açılan Deniz Köşkü Atatürk için bir dinlenme yeri olanın yanı sıra aynı zamanda İstanbul’da geçirdiği süre boyunca devlet işlerini yönettiği, siyasal ve bilimsel toplantılar düzenlediği ve önemli konukları ağırladığı bir mekana dönüştü. 28 Mayıs 1938 tarihi Deniz Köşkü’nün Atatürk’ü ağırladığı son tarih olarak kayıtlara geçti.

 

 

Atatürk’ün vefatının ardından Cumhurbaşkanlığı yazlık konutu olarak İsmet İnönü, Celal Bayar, Cemal Gürsel, Cevdet Sunay, Fahri Korutürk ve Kenan Evren tarafından kullanıldı.

 

 

1988 yılındaki restorasyonu tamamlandıktan sonra 1993’te Atatürk Müzesi olarak ziyarete açıldı.

 

 

ZONGULDAK KOZLU MKİ İŞÇİ EVLERİ, 1934       

 

 

1934 yılında Seyfi Arkan‘ın tasarladığı yerleşkede, bekar ve evli işçiler için ayrı konut tipolojileri geliştirilmişti. Konutların yanı sıra çamaşırhane, aşevi ve okul yapıları da bulunuyordu.

 

 

 

                        MKİ Sitesi’nde yer alan bir ev tipi

 

 

SALİH BOZOK VİLLASI 1936-37

 

 

Üçler apartmanı, Ayazpaşa, İstanbul, 1935

 

Tüten Apartmanı, Ayazpaşa, İstanbul, 1936

 

 

 Karaköy Yolcu Salonu Yarışması için projesi, 1936

 

 İller Bankası 1937-38

 

Seyfi Arkan’ın önemli binalarından olan İller Bankası bugünlerde yıkılmaya çalışılıyor. Tescilli bina etrafı kapatıldı ve sökümlere başladılar.

 

 

 

Seyfi Arkan’ın tescilli  İller Bankası’nı yıktırmamak için toplanan mimarlar, yıkımı engellemek için basın açıklaması yapıyorlar.

                     

 Beyazıt Transformatör Binası 1945-46

 

 

İzmir Sümerbank Pavyonu, 1946

 

Kadıköy Transformatör Binası 1946-47

 

Ferit İnal Evi 1948-49

 

                       

İstanbul Porselen 1959-60

 

Seyfi Arkan ve dönemsel olarak onun mimarlığının öncü rolünü ele alan Mimarlar Odası yayını olan bu kitap Ali Cengizkan, A. Derin İnal, Müge Cengizkan çalışması…

 

 

 

 

 

 

Kaynaklar ;

-Vikipedia

-Mimarlık Dergisi

-Zafer Akay (zaferakay.blogspot)

 

4 Yorum
  1. Gerçek bir usta, ülke mimarlığının modern yüzü.

    semih ülker | 11 Mart 2017

  2. Önder bir insanın dönemsel olarak sonraları tutulmaması çok ilginç ve dramatik. Belki Atatürk dönemine hınçları olanların müdahalesi.

    Fikri Ünsal | 11 Mart 2017

  3. Böyle bir ustaya yer vermeniz, bizlere tekrar hatırlatmanız çok yerinde olmuş, sağ olun.

    Firdevs Karaca | 17 Mart 2017

  4. o günlerden bu günlere çok az şey kaldı. ustalar ve önder olanlar unutuluyor.

    sebahat yıldırım | 8 Nisan 2017


Yorum yazmak için


  Avustralya’nın Melbourne kentindeki Penleigh ve Essendon Gramer Okulu’ndaki (PEGS) Müzik Merkezi, McBride Charles Ryan’ın (MCR) PEGS Kampüsleri genelindeki bir dizi girişiminin bir parçasıdır. 

Copyright © 2024 All Rights Reserved | Mimdap.org